با نزدیک شدن به فصل سرد سال نگرانی فعالان اقتصادی و صاحبان بنگاه های تولیدی و صنعتی از احتمال قطعی گاز بیشتر شده است. اتفاقی که تقریبا در تمام سال های متاثر از عدم تعادل گاز منجر به محدودیت عرضه سوخت برای صنایع کشور شده است و امسال نیز پیش بینی ها حکایت از تکرار آن در ماه های آینده دارد.
گزارش کردن خدمات اقتصادی تابشیچندی پیش یک شرکت پتروشیمی از کاهش ظرفیت تولید خود به دلیل محدودیت در مصرف گاز خبر داد. اتفاقی که به نظر می رسد به زودی بسیاری از صنایع را فتح خواهد کرد و چرخ تولید قطع خواهد شد.
در این راستا رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران معتقد است صنایع انرژی بر مانند فولاد، پتروشیمی و سیمان که مصرف گاز بالایی دارند، اولین قربانیان بحران گاز در ماه های سرد سال هستند. و این روند می تواند تبعات منفی برای اقتصاد و بورس داشته باشد و اعتماد سرمایه گذاران را از بازار سلب کند.
متن کامل گفت و گوی اختصاصی تابناک با حسین صلاح ورزی، رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران در خصوص تاثیرات عدم تعادل گاز بر اقتصاد ایران و چشم انداز زمستان پیش رو را در زیر می خوانید:
سوال: با توجه به پیش بینی روزانه 300 میلیون مترمکعب گاز برای زمستان امسال، چرا این معضل به یک بحران گسترده تبدیل شده است و دلیل اصلی آن چیست؟
پاسخ: عدم تعادل گاز ایران نتیجه انباشت چندین عامل است که به بحران کنونی در سال های اخیر دامن زده است. خرابی زیرساخت ها، کاهش سرمایه گذاری و عدم توجه کافی به بهینه سازی مصرف از دلایل اصلی این وضعیت است. البته این مشکل ناگهانی به وجود نیامد. بلکه به دلیل کمبودهای مستمر، امروزه به تهدیدی جدی برای صنایع، معیشت مردم و خدمات عمومی تبدیل شده است. نکته تاسف بار اینجاست که دولت علیرغم هشدارهای مکرر هنوز نتوانسته برنامه ای جدی و فوری برای کاهش این بحران ارائه کند و در نتیجه کشور تا قبل از شروع فصل سرما با چالش های پیچیده ای مواجه است.
سوال: آثار این نارضایتی بر صنایع تولیدی کشور چیست و چرا با چنین خطری مواجه است؟
پاسخ: صنایع انرژی بر مانند فولاد، پتروشیمی و سیمان که گاز زیادی مصرف می کنند اولین قربانیان این بحران هستند. این صنایع که بخش بزرگی از تولید ملی و صادرات غیرنفتی کشور را تشکیل می‌دهند، با کاهش یا توقف گاز، ظرفیت تولید و سهم خود را از بازارهای داخلی و خارجی از دست می‌دهند. نتیجه کاهش درآمدهای ارزی، کسری تجاری و در نهایت وابستگی بیشتر به واردات است. بدیهی است که این مشکل منجر به کاهش اشتغال و تضعیف پایه های تولید ملی می شود و اینجاست که نیاز به واکنش دولت احساس می شود. زیرا با وجود آگاهی از پیامدهای شدید این بحران، اقدامات فوری و موثری برای کنترل آن انجام نداد.
سوال: به نظر شما عدم تعادل گاز چه تاثیری بر بخش خانوار به عنوان بزرگترین مصرف کننده خواهد داشت؟
پاسخ: این نارضایتی پیامدهای گسترده ای برای بخش داخلی خواهد داشت. با شروع فصل سرما و افزایش نیاز به گاز برای گرمایش، هرگونه قطع یا جیره بندی گاز نه تنها بر نارضایتی عمومی، بلکه بر کیفیت زندگی و امنیت انرژی خانواده ها تأثیر می گذارد. متأسفانه عدم برنامه ریزی مناسب برای بهینه سازی مصرف خانوارها و مدیریت تقاضا، فشار مضاعفی بر زیرساخت های تولید و توزیع وارد می کند و در نهایت این مردم هستند که بیشترین آسیب را می بینند. این معضل یک سوال جدی برای دولت ایجاد می کند که چرا با وجود هشدارها، راهکارهای پیشگیرانه و موثر برای مقابله با این وضعیت اجرا نشده است؟
سوال: آیا اثرات این بحران محدود به صنایع و خانواده ها خواهد شد یا سایر بخش ها نیز متاثر خواهند شد؟
پاسخ: خیر، اثرات این بحران محدود به صنایع نیست و خانوارها، بخش های خدماتی و مشاغل کوچک نیز متضرر خواهند شد. کسب‌وکارهایی مانند رستوران‌ها، نانوایی‌ها و مجتمع‌های خرید که به گاز وابسته هستند، در صورت کاهش یا تعطیلی بنزین، فعالیت خود را کاهش داده یا حتی متوقف خواهند کرد. این شرایط باعث افزایش هزینه ها و فشارها بر مشاغل کوچک و متوسط می شود و نرخ بیکاری و کاهش درآمد را در این بخش ها به دنبال دارد.
سوال: عدم تعادل گاز چگونه می تواند بر بازار سرمایه و بورس تهران تاثیر بگذارد؟
پاسخ: بازار سرمایه نیز از این بحران مصون نخواهد ماند. صنایع عمده ای که در بورس حضور دارند مانند پتروشیمی، فولاد و سیمان به شدت به گاز وابسته هستند و نبود گاز به معنای کاهش تولید و افت سودآوری این صنایع است. این وضعیت به طور مستقیم بر ارزش سهام این شرکت ها و در نهایت بر شاخص های بورس تاثیر می گذارد. این بحران می تواند اعتماد سرمایه گذاران را در بازار سلب کند و منجر به فرار سرمایه و رکود بازار سهام شود. وضعیتی که با نیاز کنونی کشور به ثبات و جذب سرمایه، آسیب های زیادی را به همراه خواهد داشت.
سوال: عدم تعادل گاز چه اثراتی بر سطح اقتصاد کلان و رفاه اجتماعی می تواند داشته باشد؟
پاسخ: پیامدهای این نارضایتی در سطح کلان اقتصادی کشور کاهش تولید و رشد اقتصادی را در پی خواهد داشت. از آنجایی که بسیاری از صنایع انرژی بر سهم قابل توجهی از تولید ناخالص داخلی و صادرات غیرنفتی را به خود اختصاص می دهند، کاهش تولید در این بخش ها بر تراز تجاری کشور اثر گذاشته و وابستگی به واردات را افزایش می دهد. این شرایط باعث افزایش قیمت های داخلی و افزایش تورم و فشار شدیدی بر معیشت مردم و اقتصاد خانوار خواهد شد. بنابراین عدم تعادل گاز نوعی بحران همه جانبه و چند بعدی است که تمامی ابعاد اقتصادی و اجتماعی را تحت تأثیر قرار می دهد.
سوال: برای کاهش اثرات این ناهماهنگی چه راهکارهای کوتاه مدتی می توان ارائه کرد؟
پاسخ: دولت باید فوراً وارد عمل شود و از راهکارهای فوری و مؤثر برای کاهش اثرات این ناهماهنگی استفاده کند. یکی از راه حل های اصلی، بهینه سازی مصرف در منزل و محل کار است تا مقداری از مصرف کاهش یابد. علاوه بر این، نوسازی زیرساخت های تولید و توزیع و استفاده از منابع انرژی جایگزین در مناطقی که این امکان وجود دارد، راه حل های موثری است. همچنین کنترل صادرات و تخصیص منابع گاز برای مصارف داخلی به ویژه در فصل پیک مصرف، اقدامی ضروری و فوری است. این بحران نیازمند برنامه ریزی دقیق و تصمیم گیری سریع است. در غیر این صورت عواقب آن آسیب عمیقی به اقتصاد و معیشت عمومی وارد می کند.
*پیام شما به دولت و مسئولان برای مقابله با این بحران چیست؟
پاسخ: دولت باید مسئولیت این بحران را بپذیرد و با اجرای اقدامات فوری و عملیاتی از تعمیق عواقب آن جلوگیری کند. بحران عدم تعادل گاز نه تنها اقتصاد و صنعت، بلکه معیشت و اعتماد مردم به دولت را نیز تهدید می کند. انفعال و تأخیر در تصمیم گیری جز تعمیق مشکلات اقتصادی و افزایش نارضایتی عمومی نتیجه ای نخواهد داشت.
