در طول سال‌ها، این شرکت متحمل زیان‌های تجمعی قابل توجهی شده است که ناشی از ترکیبی از عواملی مانند سیاست‌های مدیریتی ضعیف، قیمت‌گذاری اجباری، تحریم‌های اقتصادی و ساختار صنعتی ناکارآمد است.
به گزارش تابناک به نقل از بازتاب; این مشکلات نه تنها وضعیت مالی این شرکت را بحرانی کرد، بلکه تأثیرات گسترده ای بر صنعت خودرو و اقتصاد کشور گذاشت.
زیان انباشته به زیان های مالی اطلاق می شود که طی سالیان متمادی در یک شرکت انباشته شده و به ترازنامه آن منتقل شده است. در صنعت خودروسازی، زیان انباشته به وضعیتی اطلاق می‌شود که شرکت‌ها در بازه‌های زمانی مختلف موفق به کسب سود نشده‌اند و زیان سالانه آنها در طول زمان انباشته شده است. این زیان ها مستقیماً بر ارزش سهام شرکت و توانایی آن در افزایش سرمایه تأثیر می گذارد.
زیان انباشته ایران خودرو در پنج سال گذشته به یکی از چالش های اصلی صنعت خودروسازی ایران تبدیل شده است. سیاست های نادرست، ضعف مدیریت و تاثیرات بیرونی این شرکت را در مسیر زیان قرار داده است. اصلاحات اساسی در مدیریت، سیاست اقتصادی و ساختار تولید می تواند این شرکت را از بحران خارج کرده و به رشد پایدار آن کمک کند.
1. روند زیان تجمعی ایران خودرو
بررسی صورت های مالی ایران خودرو که توسط بسیاری از رسانه ها منتشر شده است نشان می دهد که زیان انباشته این شرکت از سال 1396 تا 1391 به طور مستمر افزایش یافته است.
سال 1396: زیان انباشته ایران خودرو در سال 1396 بر اساس صورت های مالی رسمی معادل 91.7 هزار میلیارد ریال است. این ضرر ناشی از ناکارآمدی مدیریت، افزایش هزینه های تولید، نوسانات نرخ ارز و سیاست های قیمت گذاری اجباری است.
در همین سال زیان انباشته تلفیقی گروه ایران خودرو نیز به 169.7 هزار میلیارد ریال رسید. این ارقام به قدری قابل توجه بود که ایران خودرو مشمول ماده 141 قانون تجارت که مشمول تجدید ارزیابی دارایی ها بود، شد اما این اقدام مشکلات ساختاری را برطرف نکرد و زیان ها در سال های بعد ادامه یافت.
2018: زیان انباشته ایران خودرو حدود 25 هزار میلیارد تومان است. این رقم ناشی از مسائل مدیریتی و قیمت گذاری دستوری است.
2019: زیان انباشته به 35 هزار میلیارد تومان رسید که نشان دهنده افزایش سریع ناشی از فشار اقتصادی و تورم بود.
سال 1400: زیان انباشته به حدود 67 هزار میلیارد تومان افزایش یافت. این رشد عمدتاً ناشی از افزایش تورم، کاهش تولید و ادامه سیاست ناکارآمد قیمتی است.
1401: این مبلغ به 104 هزار میلیارد تومان رسید که با افزایش هزینه های تولید و محدودیت واردات به دلیل تحریم ها همراه بود.
1402: زیان انباشته ایران خودرو در پایان سال 1402 بالغ بر 123 هزار میلیارد تومان بود. این رشد به دلیل عدم اصلاحات ساختاری و تداوم سیاست های قیمت گذاری تجویزی است.
این افزایش قابل توجه زیان انباشته نشان دهنده رشد بیش از 150 درصدی طی پنج سال گذشته است. عوامل متعددی در این فرآیند نقش داشتند که در ادامه به آنها پرداخته می شود.
2. دلایل اصلی از دست دادن ایران خودرو
1. ساختار مدیریتی ناکارآمد
ساختار مدیریتی ناکارآمد ایران خودرو یکی از دلایل اصلی زیان دهی و عملکرد ضعیف این شرکت است. اصلاح این ساختار و ایجاد یک سیستم مدیریتی شفاف و کارشناسانه می تواند زمینه ساز خروج از بحران و دستیابی به سودآوری پایدار باشد.
ایران خودرو سال هاست که از ضعف مدیریت استراتژیک و عملیاتی رنج می برد. تصمیمات کوتاه مدت و عدم استفاده از افراد متخصص در مدیریت شرکت بر عملکرد آن تأثیر گذاشت. به عنوان مثال، تمرکز صرف بر افزایش تولید بدون برنامه ریزی برای مدیریت هزینه و تقاضای بازار منجر به افزایش موجودی و کاهش سودآوری شده است.
ایران خودرو به دلیل ارتباط تنگاتنگ با دولت و تأثیرگذاری بر سیاست های دولت، همواره استقلال کافی در تصمیم گیری ها نداشته است. مدیران شرکت ها اغلب بر اساس ملاحظات سیاسی به جای تخصص و تجربه در صنعت خودرو منصوب می شوند. این امر باعث شد که بسیاری از تصمیمات استراتژیک به جای تمرکز بر منافع بلندمدت شرکت، بر اهداف کوتاه مدت دولت متمرکز شوند.
به نظر می رسد ایران خودرو فاقد برنامه ریزی منسجم و بلندمدت برای بهبود عملکرد مالی و تولیدی است. تصمیمات معمولا به صورت واکنشی و موقت برای حل بحران های جاری اتخاذ می شوند. به عنوان مثال افزایش تولید بدون توجه به نیاز بازار و کاهش تقاضا بارها منجر به افزایش زیان موجودی و عملیاتی شده است.
ساختار مدیریتی ایران خودرو در استفاده از فناوری های نوین و توسعه محصولات رقابتی ناکام ماند. بسیاری از محصولات این شرکت به روز نشده اند و همچنان از طرح ها و تکنولوژی قدیمی استفاده می کنند. این مشکل قدرت رقابت این شرکت را در برابر خودروسازان خارجی کاهش داد.
وضعیت بحرانی بازار خودرو در کشورمان نشان می دهد که مدیریت ایران خودرو بیشتر بر افزایش تیراژ تولید متمرکز بوده و به کیفیت محصول و رضایت مشتری توجه کافی نداشته است. این رویکرد منجر به کاهش اعتماد عمومی و از دست دادن بازارهای داخلی و خارجی شد. به عنوان مثال مشکلات مربوط به کیفیت محصولات خانواده پژو و سمند بارها مورد انتقاد مصرف کنندگان قرار گرفته است.
یکی دیگر از مشکلات مدیریتی عدم توانایی در مدیریت منابع مالی و کنترل هزینه ها است. استفاده نادرست از منابع مالی و بدهی های فزاینده، ایران خودرو را به یکی از بزرگترین شرکت های زیان ده کشور تبدیل کرد. افزایش زیان انباشته و ناکارآمدی در جذب سرمایه گذاری جدید نیز این بحران را عمیق تر کرد.
به طور کلی ساختار اداری و مدیریتی ایران خودرو بسیار پیچیده و غیر قابل انعطاف است. سرعت تصمیم گیری را کند کرد و نتوانست تغییرات لازم برای بهبود عملکرد را اعمال کند. فرهنگ سازمانی مقاوم در برابر تغییر نیز یکی از موانع اصلی اصلاحات اساسی است.
2. تحریم های بین المللی
تحریم های اقتصادی و محدودیت های تجاری در واردات قطعات و مواد اولیه با مشکلات جدی مواجه است. افزایش هزینه های تامین قطعات و عدم دسترسی به تکنولوژی روز باعث افزایش هزینه های تولید و کاهش بهره وری شد.
3. قیمت گذاری اجباری
یکی از عوامل کلیدی زیان ایران خودرو، سیاست قیمت گذاری تحمیلی دولت است. این سیاست که برای کنترل تورم و حمایت از مصرف کننده اعمال شد، قیمت فروش خودروها را زیر قیمت تمام شده تولید قرار داد و برای هر خودرو زیان وارد کرد. به عنوان مثال در سال 1402 میانگین ضرر هر خودروی تولیدی 40 میلیون تومان بوده است.
4. تورم و نوسانات ارز
تورم بالا و نوسان نرخ ارز هزینه های تولید و قیمت مواد اولیه را به شدت افزایش داده است. این مشکل باعث کاهش رقابت پذیری شرکت و فشار بیشتری بر وضعیت مالی آن می شود.
5. بهره وری پایین
ساختار سنتی تولید و عدم استفاده بهینه از فناوری های نوین باعث کاهش چشمگیر بهره وری در ایران خودرو شده است. مقایسه با خودروسازان جهانی نشان می دهد که ایران خودرو با استفاده از فناوری قدیمی و نیروی کار غیر ماهر، هزینه های تولید بالایی دارد.
3. آثار زیان انباشته بر اقتصاد و بازار سرمایه
1. تاثیر بر صنعت خودرو
ایران خودرو به عنوان یک بازیگر کلیدی در صنعت خودروسازی ایران، نقش مهمی در اقتصاد کشور دارد. افزایش زیان انباشته این شرکت نه تنها سودآوری این صنعت را تحت تاثیر قرار داد بلکه زنجیره تامین قطعات و نیروی کار مرتبط با آن را با بحران مواجه کرد.
2. تأثیر بر بازار سرمایه
سهام ایران خودرو که یکی از نمادهای پرمعامله در بورس اوراق بهادار تهران است، دچار افت و کاهش ارزش شد. کاهش اعتماد سرمایه گذاران به این شرکت منجر به تخلیه نقدینگی و کاهش ارزش بازار آن شد.
3. کاهش توان رقابت با برندهای خارجی
در بازارهای داخلی خودروهای وارداتی که از تکنولوژی و کیفیت بالاتری برخوردار هستند، سهم بیشتری از بازار را به خود اختصاص داده اند. این وضعیت نشان دهنده ناتوانی ایران خودرو در تامین نیاز مصرف کنندگان است.
4. پیشنهاداتی برای اصلاح وضعیت
با توجه به مشکلات گسترده ایران خودرو و سایر خودروسازان داخلی، کارشناسان صنعت خودرو یک سری پیشنهادات را برای بهبود وضعیت ارائه کردند که با اجرای این پیشنهادات، نه تنها وضعیت مالی و عملکردی ایران خودرو و سایر خودروسازان داخلی کاهش پیدا کرد. خودروها بیشتر بهبود می یابند، رقابت پذیری آنها در بازارهای داخلی و خارجی افزایش می یابد:
تغییر در سیاست قیمت گذاری
آزادسازی قیمت: کارشناسان معتقدند قیمت گذاری دستوری باعث ضرر تولیدکنندگان شده است. آزادسازی قیمت خودرو و تعیین آن بر اساس هزینه های واقعی تولید می تواند به سودآوری شرکت ها کمک کند و انگیزه هایی برای بهبود کیفیت محصول ایجاد کند.
تسهیل رقابت: حمایت از رقابت آزاد و ورود بخش خصوصی می تواند باعث کاهش انحصار و افزایش کارایی شود.
خصوصی سازی و کاهش نفوذ دولت
واگذاری مدیریت: کاهش دخالت دولت در مدیریت خودروسازان و سپردن آن به بخش خصوصی واقعی یکی از پیشنهادهای مکرر کارشناسان است. این اقدام می تواند به افزایش شفافیت و کارایی و کاهش تضاد منافع کمک کند
توانمندسازی بخش خصوصی: تقویت توانایی بخش خصوصی برای تولید خودروهای رقابتی از دیگر راهکارها است.
سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه (R&D)
توسعه فناوری: تمرکز بر به روز رسانی فناوری خودروسازی و استفاده از فناوری های جدید برای ارتقای کیفیت محصولات داخلی ضروری است. این اقدام می تواند وابستگی به قطعات وارداتی را کاهش دهد
تنوع محصول: طراحی خودروهای کم مصرف تر که نیازهای بازارهای داخلی و صادراتی را برآورده می کند، می تواند سهم بازار را افزایش دهد.
مدیریت هزینه و منابع
کنترل هزینه: بهینه سازی فرآیند تولید و کاهش هزینه های سربار با افزایش بهره وری، کاهش هدر رفت منابع و مدیریت بهتر زنجیره تامین از توصیه های مهم است.
تثبیت مالی: تامین منابع مالی و سازوکارهای مناسب برای مدیریت نوسانات ارزی و تورم می تواند در کاهش فشارهای مالی موثر باشد.
افزایش شفافیت مالی: انتشار صورت های مالی دقیق و شفاف باعث جلب اعتماد سرمایه گذاران و سهامداران و بهبود نقدینگی شرکت می شود.
بازنگری در سیاست صنعتی و تجاری
اصلاح ساختار صنعتی: ایجاد رقابت سالم در صنعت خودروسازی و حمایت از صنایع مرتبط برای توسعه زنجیره تامین داخلی از دیگر پیشنهادات است.
تسهیل صادرات: برنامه ریزی برای افزایش صادرات و کاهش وابستگی به بازار داخلی می تواند به افزایش درآمد شرکت ها کمک کند.
کاهش وابستگی به سیاست خارجی
واکنش به تحریم ها: کاهش وابستگی به تامین کنندگان خارجی و تقویت تولید داخلی قطعات برای مقابله با تحریم های بین المللی از اقدامات کلیدی تلقی می شود.
