زعفران تنها محصول کشاورزی جهان است که انحصار و بیشترین حجم تولید آن با کیفیت مطلوب همچنان در اختیار ایران است و این سهم حیاتی را باید فرصتی طلایی برای گسترش گستردگی آن در بازارهای جهانی و قرمز نشان دادن نام ایران دانست. طلا بنابراین، خلاقیت و نوآوری راه رو به جلو است.
به گزارش تابناک به نقل از خبرآنلاین، امسال 127 هزار هکتار زمین به کشت زعفران اختصاص یافته است. در حال حاضر در 23 استان کشور زعفران کشت می شود و بیش از 93 درصد این محصول در خراسان بزرگ تولید می شود.
بیش از 70 درصد زعفران کشور در استان خراسان رضوی تولید می شود و در چند سال اخیر با اقدامات انجام شده و انتقال دانش به مزارع، میانگین عملکرد زعفران از 3.5 کیلوگرم در هکتار به 9 کیلوگرم در هکتار افزایش یافته است. . لازم به ذکر است که کشاورزان پیشرو در ایران در هر هکتار حدود 30 کیلوگرم زعفران تولید می کنند.
با وجود تولید حدود 90 درصدی این محصول، وضعیت بازار صادرات نشان از ناراحتی عظیم و ظلم عجیبی بر این محصول استراتژیک در عرصه جهانی و همچنین گلایه زعفران کاران از گرانی این محصول نسبت به قیمت نسبتاً پایین این محصول و گلایه تجار و صادرکنندگان این محصول ایرانی نسبت به شهرت زعفران سایر کشورها از جمله چین، اسپانیا و حتی افغانستان از دیگر مظاهر ضعف زعفران ایران است، در حالی که از دیرباز زمان زعفران پیش; محصول پیشرو در تولید و صادرات ایران زعفران است اما امسال حجم صادرات زعفران کاهش یافته است.
بزرگترین صادرکنندگان زعفران ایران به چین امارات و اسپانیا هستند و در شش ماهه نخست امسال بیشترین کاهش صادرات به چین را داشته است و امارات اولین مقصد صادرات زعفران ایران است. صادرات زعفران به امارات نیز با کاهش 32 درصدی از 23 هزار و 121 تن در 6 ماهه نخست سال گذشته به 15 هزار و 610 تن در شش ماهه نخست امسال رسیده است. اسپانیا از 18897 تن در شش ماهه اول سال 1402 به 11.56 تن برای مدت مشابه امسال کاهش یافته است که کاهش 41 درصدی را نشان می دهد.
قاچاق حداقل 50 تن زعفران ایران به افغانستان
اگرچه این محصول یکی از محصولات استراتژیک ایران است، اما با کاهش صادرات آن، قاچاق آن رو به افزایش است و به گفته علی شریعتی مقدم – رئیس صندوق توسعه صادرات زعفران – بخش زیادی از زعفران کشور به صورت غیرقانونی به افغانستان وارد می شود. 90 و 100 تن زعفران ما قاچاق می شود و دلیلش هم این است که به دلیل ماهیت زعفران کم حجم و ارزش بالا، پیچیده نیست. عملکرد نسبت به سایر محصولات قاچاق بسیاری از زعفران هایی که به صورت قانونی صادر می شود از طریق کارت های یکبار مصرف است زیرا صادرکنندگان نمی توانند این مابه التفاوت ارز را به واردکننده بدهند یا روش های تسویه تعهدات ارزی عملی نیست، بنابراین حداقل 50 درصد زعفران از این طریق صادر می شود.
وی افزود: اگر صادرات زعفران را به سه قسمت تقسیم کنیم، دو قسمت عمده آن قاچاق است و یک قسمت از طریق کارت های یکبار مصرف صادر می شود و قسمت کوچکتر زیر 33 درصد است که توسط شرکت هایی که ارز را به سختی برمی گرداند و باز می گرداند. حداقل 50 تن زعفران ایران به افغانستان قاچاق می شود و در آنجا بسته بندی می شود و به نام آن کشور صادر می شود. یک سیستم حمایتی و تعرفه‌ای به نفع افغانستان در هند، آمریکا، عربستان سعودی وجود دارد و حمایت می‌شود و این تعرفه است. برای کالاهایی که قیمت آنها نسبتاً بالاست که کمک بزرگی است، اما مشکل ما این است که با زعفران ایرانی برای افغانستان یک برند ایجاد می شود.
علی شریعتی مقدم گفت: زمانی نگران بودیم که چرا زعفران ایران به نام اسپانیا صادر می شود. اسپانیا کشوری با سابقه طولانی در زمینه زعفران است، شرکت های بازاریابی وجود دارد و برخی از آنها 100 سال قدمت دارند، ارتباط ترانسپورتی با آمریکا وجود دارد، اما اکنون باید خیلی جدی فکر کنیم که چرا افغانستان باید در این زمینه جای ما را بگیرد؟
همسایگی افغانستان با ولایات زعفران زعفران؛ دلیل انتقال آسان این محصول
به گفته سید روح الله لطیفی – سخنگوی کمیته روابط بین الملل و توسعه تجارت خانه صنعت معدن ایران – دلیل این قاچاق در افغانستان همجواری استان های اصلی تولید کننده این محصول با افغانستان و خروج زعفران از کشور است. . انجام این کار از طریق اتباع ایرانی و افغانی که گاه دارای پیوندهای قومیتی و خانوادگی هستند، آسانتر است. موضوع دوم به موضوع تهاتر بدهی ارزی مربوط می شود. تمایل به عدم بازگشت ارز دلیل جذب برخی از فعالان این حوزه به سمت صادرات غیررسمی است. مشکل سوم مربوط به همسایگی افغانستان با هند است که سالانه 50 تا 60 تن زعفران مصرف می کند. همکاری این دو کشور در موضوع تعرفه گمرکی باعث شده است که اگر زعفران ایران از طریق کانال افغانستان به هند صادر شود، با تعرفه صفر درصدی برای آن کشور همراه است، در حالی که این رقم برای تجار 38 درصد است. منشا آن از ایران به هند می رسد.
مذاکره ارزی؛ نقطه کوری در مسیر صادرکنندگان بزرگ
گلمرضا میری رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران درباره مشکلات موجود در حوزه صادرات زعفران گفت: خراسان پایگاه تولید زعفران در دنیاست و متاسفانه تصمیماتی که در تهران گرفته می شود، تصمیمات غیر کارشناسی است. زعفران محصولی استراتژیک است که منحصراً در ایران تولید می‌شود و از آنجایی که این محصول در خراسان تولید می‌شود، تصمیمات مربوط به آن باید در خراسان گرفته شود زیرا همه ذینفعان زعفران اعم از کشاورز، فرآوری، توزیع‌کننده، صادرکننده و غیره. .. در خراسان حضور دارند لذا تصمیماتی که گرفته می شود باید به خراسان تفویض شود.
و افزود: مشکل بعدی در زمینه زعفران قرارداد بازگشت ارز صادراتی است یعنی صادرکننده با وجود تحریم ها زعفران صادر می کند و … و بعد چون ارز خود را به کشور برمی گردانند 5 تا خرج می کنند. درصد ارزی که در کشور باز می گردد، حاصل فروش زعفران به خریدار و به قیمت روز بازار است، مثلاً خریدار خارجی دلار را با صادرکننده ایرانی 65 هزار تومان و صادرکننده ایرانی محاسبه کرده است. باید 47 هزار تومان به سامانه نیما بپردازد تا در صورت عدم تسویه به موقع تسویه حساب کند، هرچند طبق مصوبه شورای اسلامی فروش صادراتی وی معاف از مالیات است، اما برای پرداخت بدهی که باید پرداخت کند باید مشمول مالیات شود. صادرات زعفران به بانک مرکزی همچنان حفظ شده و تهدید دائمی مبنی بر ابطال کارت بازرگانی صادرکننده و تبعات دیگر در این زمینه وجود دارد. برای او وجود خواهد داشت.
میری ادامه داد: با توجه به هزینه هایی که به صادرکننده تحمیل می شود و او توان پرداخت این هزینه ها را ندارد، باید دلار حاصل از فروش صادرات خود را 20 هزار تومان ارزانتر به سامانه نیما بدهد که کیلویی بین 30 تا 35 میلیون تومان است. قیمت دارد و مالیات فروش داخلی نیز توسط صادرکننده اخذ می شود. چه بخواهیم چه نخواهیم شرایط را برای قاچاقچیان فراهم کرده ایم و در نتیجه صادرکننده نمی تواند صادرات داشته باشد و قاچاقچی می تواند قاچاق کند. زعفران با کیفیت آن را از کشور خارج می کند که هیچ سود و درآمدی برای دولت ندارد.
وی افزود: این موضوع تنها به درآمد دولت و کشور ختم نمی شود، بلکه به جایگاه زعفران ایران لطمه می زند. صادرکننده نمی تواند با این قاچاقچی که قاچاق زعفران برایش در بازارهای جهانی هیچ ارزشی ندارد رقابت کند، بنابراین باید از عرصه صادرات کناره گیری کند و قاچاق جای صادرات را بگیرد.
در پایان رئیس اتحادیه صادرکنندگان زعفران با اشاره به رکورددار بودن ایران در صادرات زعفران اظهار داشت: در سال 2019. 325 تن به 47 کشور صادر کردیم اما در سال 1402 با 67 کشور واردکننده، صادرات ما کاهش یافت و به مرز 223 تن رسید. این به این معنا نیست که مصرف زعفران در دنیا کاهش پیدا کرده است، بلکه به این معناست که قاچاقچی جای صادرکننده را گرفته توسعه یافته و ممکن است تولید این محصول در آینده افزایش یابد. با توجه به اینکه زعفران یک محصول 100 درصد صادراتی است باید موانع برداشته شود در غیر این صورت کشاورز با مشکل مواجه می شود و درخواست ما رفع موانع است تا بتوانیم صادرات را توسعه دهیم و در آینده مصرف سرانه را در دنیا افزایش دهیم. تا کشاورز متحمل ضرر نشود.
