خبرگزاری مهر -دین و اندیشه گروهی – سیده فاطمه سادات کیایی: اگر تا چندی پیش نرم افزارها و اپلیکیشن ها پیشگام فناوری های نوین در زندگی بشر بودند، دیری نمی پاید که هوش مصنوعی به بیانی کاربردی در جنبه های مختلف زندگی بشر تبدیل می شود. همانطور که 10 سال پیش تصور نمی‌کردیم که شبکه‌های اجتماعی و گوشی‌های هوشمند تا این حد به زندگی پرتنش مردم مدرن متصل شوند، نمی‌توان تصور کرد که هوش مصنوعی و فناوری‌های ایجاد شده توسط آن تا چه اندازه بر زندگی ما تأثیر می‌گذارد. تنها نکته واضح، اهمیت علم مرتبط با هوش مصنوعی و توجه ویژه به آن است، به طوری که همزمان با ورود آن به زندگی روزمره، برخوردی منطقی و صحیح و آگاهی لازم در مورد نحوه استفاده از آن، ایجاد اطلاعات مرتبط قوانین و مقررات، نگاه متعادل به آن و ایجاد به اصطلاح
چندی پیش رهبر انقلاب با پی بردن به تأثیر شدید هوش مصنوعی بر زندگی انسان در سال های آینده، به درستی به ابعاد مختلف آن اشاره کردند و دستورات لازم را در این زمینه به مسئولان دادند و در جایی اشاره کردند که «امروز مصنوعی هوش به طرز شگفت انگیزی در حال شتاب است (این اتفاق می افتد) ; یعنی مردم از سرعتی که این فناوری عجیب پیدا کرده و در دنیا در حال پیشرفت است شگفت زده می شوند. خب، اکنون دستگاه‌های مختلف نظامی و غیرنظامی ما از هوش مصنوعی استفاده می‌کنند و از آن بهره‌برداری می‌کنند، اما اجازه ندهید که ما را فریب دهد. وقتی صحبت از هوش مصنوعی می شود، بهره برداری یک امتیاز نیست. این فناوری لایه های عمیقی دارد که باید هضم شوند. این لایه ها متعلق به دیگران است. اگر نتوانید لایه‌های عمیق و متنوع این فناوری هوش مصنوعی را فراهم کنید، فردا ایستگاهی مانند آژانس اتمی می‌سازند، مقدمات هوش مصنوعی را که الان دارند آماده می‌کنند و اگر به آن ایستگاه رسیدید، باید مجوز کار در قسمت خاصی از استفاده از هوش مصنوعی را دریافت کنید، شما مجاز به استفاده از آن در قسمت دیگری نیستید! درست است. مردم باهوش دنیا، فرصت طلبان و قدرت طلبان دنیا به دنبال این چیزها هستند. یک آژانس هوش مصنوعی نیز ظاهر می شود که پس از آن اجازه عبور از این منطقه را نخواهید داشت. شما باید به فناوری عمیق و عمیق این مشکل برسید و باید لایه های زیرساختی هوش مصنوعی در کشور را دنبال کنید.
دیری نمی‌گذرد که هوش مصنوعی، این ابزار دست‌ساز، همه جنبه‌های زندگی انسان را متحول می‌کند، از سلامت و خانواده گرفته تا آموزش و فناوری، محل کار و فضای مجازی و حتی پزشکی و حمل‌ونقل با هوش مصنوعی شگفت‌انگیز خواهد بود. یکی از موضوعات مهم در بحث هوش مصنوعی، ارتباط آن با موضوع خانواده به عنوان رکن اصلی جامعه اسلامی ایرانی است. اینکه هوش مصنوعی چگونه می‌تواند بر نهاد خانواده تأثیر بگذارد و چه آینده‌ای برای ورود هوش مصنوعی به خانواده و آموزش در انتظار است، موضوعی است که مهر در گفتگو با خبرنگار مهر به آن پرداخته است. سمیرا حاطب زاده، عضو هیئت علمی دانشگاه سوره و معلم ارتباطات در مورد آن بحث کرد. گفت‌وگوی زیر بخش اول این گفتگو است:
اگرچه هوش مصنوعی پدیده جدیدی نیست، اما ورود آن به زندگی روزمره ما جدید است، هرچند شتاب پیشرفت آن از ابتدا مشخص بوده است. باید به هدف هوش مصنوعی اشاره کرد و اینکه از کجا وارد زندگی ما شده است؟
هوش مصنوعی با نام انگلیسی Artificial Intelligence که به اختصار AI است، از زمانی که اختراع شد، قرار بود کمکی برای فعالیت های انسانی باشد. اولین پدیده نوظهور استفاده از هوش مصنوعی در زندگی روزمره، ساخت جاروبرقی روباتیک Roomba بود که با برنامه نویسی انجام شده برای آن توانست برخی از فعالیت های انسانی را به صورت هوشمند انجام دهد. یا از این مثال می توان به خودروهای خودران اشاره کرد. کم کم، با توجه به پیشرفت های علم کامپیوتر و برنامه نویسی و ماهیت بین رشته ای هوش مصنوعی، اولین رویکرد اصلاح شد و برای آن رویکردی خارج از فعالیت های انسانی، مانند چت GBT یا روبات هایی که مقدار زیادی از آن را ارائه می کنند، توصیف کرد. اطلاعات در کسری از ثانیه تولید می شود.
من احساس می کنم که از سال 2020 نگاهی نو به هوش مصنوعی و سهم آن در فعالیت های انسانی دارد. بنابراین فراتر از فعالیت های انسانی، ساختارها نیز تغییر خواهند کرد که علاوه بر فناوری نیاز به تحلیل و تحقیق جدید دارد. در سال های آینده بسیاری از ساختارها مانند ساختار محل کار، خبرگزاری ها و رسانه ها، مراکز علمی و حتی ساختار نظام خانواده ممکن است تحت تاثیر این مشکل قرار گیرند و هوش مصنوعی این توانایی را دارد که ساختارهای جدیدی ایجاد کند که ما باید در این زمینه عاقلانه عمل کرد.
* به نظر می رسد دیدگاه های متفاوتی در مورد هوش مصنوعی وجود دارد.
بله همینطور است. من 4 دیدگاه کلی در این زمینه جمع آوری کرده ام آن را بیاورید یکی از آنها نگاه بدبینانه به هوش مصنوعی است که فکر می کنم هوش مصنوعی آنقدر آسیب دارد که زندگی ما را خراب می کند و باید مراقب باشیم که این دیدگاه در سراسر جهان وجود داشته باشد.
دیدگاه دیگر، دیدگاه کاملاً خوش بینانه است که معتقد است هر فناوری و ساختار جدیدی را باید با آغوش باز بپذیریم و از آنجایی که هوش مصنوعی یک پدیده جدید و تسهیل کننده است، باید در همه زمینه های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی معرفی شود و قطعاً اثرات مثبت دارد
دیدگاه دیگر، دیدگاه انتقادی است که نسبت به تمامی فناوری های جدید وجود دارد و دیدگاه چهارم، دیدگاه عمل گرایانه است. این نوع نگاه به بررسی نقاط ضعف و آسیب های هر پدیده می پردازد و از سوی دیگر ظرفیت هوش مصنوعی را در موضوعات مختلفی مانند مدیریت، سبک زندگی، اقتصاد، کارآفرینی و … می شناسد. استفاده کنید و در عین حال نقاط منفی و آسیب را به حداقل برسانید.
طبق آمار رسمی از 1402 کشور ما در زمینه تولید علمی با هوش مصنوعی رتبه اول منطقه و پانزدهمین جهان را دارد. در حوزه تولید علمی مقالات متعددی از اساتید علوم ارتباطات، حقوق و … داشته ایم، همایش های زیادی در این زمینه برگزار شده و تاثیرات آن بر مسائل سیاسی نشان می دهد که در عرصه تولید علمی موفق بوده ایم. اما در زمینه استفاده از آن به عنوان فناوری در زندگی روزمره، رتبه 77 را داریم.
ذکر حدیثی از امیرالمؤمنین (ع) لازم است که علم سلطان است. تعبیری که رهبر انقلاب در دیدار با نخبگان در حسینیه امام خمینی(ره) نیز بیان کردند، این جمله به این معناست که علم پادشاه و قدرت است، هر که آن را بیابد پیروز می شود، هر که آن را نیابد دیگران شکست می دهند. حمله می کنند و شکست می خورند. اگر ظرفیت استفاده از هوش مصنوعی را در صنایعی مانند ماهواره، اینترنت و مسائلی از این دست پیدا نکنیم، منجر به نوعی مواجهه انفعالی با این پدیده می شود که پس از ورود آن به زندگی روزمره خانواده، دیگر از آن استفاده نخواهیم کرد. بتواند بر اساس رویکردهای سبک زندگی اسلامی ایرانی از آن حمایت کند
به لطف هوش مصنوعی می توان یادگیری را در خانه و زیر نظر خانواده انجام داد و بسیاری از معایب موجود در کلاس های خارج از خانه را از بین برد. خب در این زمینه چندین برنامه آموزشی در زمینه زبان آموزی و هنر داریم اما بومی سازی نشده اند
در این صورت باید بپذیریم که این فناوری که منشأ بیرونی دارد، بدون بومی سازی وارد خانواده می شود و چالش هایی را ایجاد می کند که زمان بیشتری را می طلبد و اصلاح آن دشوار است.
* خانواده با چه رویکرد و الزاماتی می تواند با هوش مصنوعی مواجه شود؟
این هوش مصنوعی می تواند به موضوعات مختلفی در حوزه خانواده مربوط شود و در این زمینه فعالان خانواده و حتی والدین باید نگاه طولانی تری داشته باشند. بحث اول می تواند در حوزه آموزش باشد. اکنون برخی خانواده ها درگیر کلاس های درس و غیر کلاسی شده اند که با وجود هوش مصنوعی می توان پدیده معلمی باهوش را داشت که در همان جلسه اول ویژگی های شخصیتی، علایق و ویژگی های جسمانی کودک را به دست می آورد و بر این اساس، جذاب ترین روش ارائه دروس با جنبه، مثلاً اگر نوجوان درونگرا است باید یک روش تربیتی و اگر برونگرا است روش دیگری را دنبال کند.
به لطف هوش مصنوعی می توان یادگیری را در خانه و زیر نظر خانواده انجام داد و بسیاری از معایب موجود در کلاس های خارج از خانه را از بین برد. خب در این زمینه چندین برنامه آموزشی در زمینه زبان آموزی و هنر داریم اما بومی سازی نشده اند.
چه آثار تربیتی در خانواده خواهد داشت؟
از منظری دیگر، هوش مصنوعی می تواند ارتباط مناسب بین والدین و فرزندان را تسهیل کند. خانواده می توانند متوجه رفتار کودک شوند که نمی دانند چرا این اتفاق افتاده است، تجزیه و تحلیل رفتار را می توان از طریق هوش مصنوعی و داده هایی که قبلا به آنها داده شده است انجام داد. هوش مصنوعی می تواند در اینجا به عنوان یک مشاور دلسوز کمک کند و راه حل مناسب و آنچه باید انجام شود را ارائه دهد. همین توانایی و ظرفیت است که بومی سازی آن را ایجاب می کند. در اینجا تناسب با فرهنگ و ارزش های یک ملت مهم است و باید وارد این عرصه شویم.
موضوع بعدی تسهیل گری افزایش مهارت های ارتباطی بین اعضای خانواده است. هوش مصنوعی متناسب با سن و جنسیت کودک، بازی های تعاملی را از سنین پایین با کودک آموزش و ارائه می کند تا کودک مهارت های زندگی را مطابق با ارزش های اسلامی ایرانی بیاموزد.
مشکل بعدی این است که هوش مصنوعی می تواند به جمع آوری علایق خانوادگی و تقسیم مسئولیت ها کمک کند. خوب، ما می دانیم که به طور پیش فرض مسئولیت های والدین و مسئولیت های فرزند وجود دارد. هوش مصنوعی می تواند با استفاده از داده هایی مانند علایق، اوقات فراغت، زمان کار و … برنامه های مدیریت خانواده را ارائه کند و وظایف را منصفانه و بر اساس علایق در کوتاه ترین زمان و با بازدهی مناسب انجام دهد.
هوش مصنوعی حتی می تواند پیشنهادهایی برای گذراندن اوقات فراغت و فعالیت های مشترک به خانواده ها بدهد، بر این اساس می تواند فعالیت های مشترک را پیشنهاد دهد و رضایت خانواده را افزایش دهد. او می تواند برای حل تعارضات خانوادگی پیشنهاد بدهد و به عنوان مشاور عمل کند و مشاوره و برنامه ریزی کند.
ردیابی سلامت جسمانی افراد می تواند ظرفیت دیگری باشد. اگر وضعیت جسمانی خانواده را به عنوان داده به هوش مصنوعی بدهیم، این توانایی را دارد که به عنوان یک ناظر پزشکی هوشمند عمل کند. زمان های معاینه پزشکی را به او یادآوری کنید و وضعیت جسمانی او را زیر نظر داشته باشید، در نتیجه اضطراب را کاهش دهید. حتی می تواند تحویل رژیم غذایی را مدیریت کند.
مدیریت مالی از دیگر قابلیت‌های هوش مصنوعی است که می‌تواند به خانواده‌هایی که در مشکلات مالی هستند کمک کند تا درآمد و هزینه‌ها را متعادل کنند، کدام مراکز با توجه به داده‌ها و اطلاعات، نحوه خرید و حتی ایده‌های کارآفرینی بر اساس سطح تحصیلات، علایق و غیره، حتی می تواند پیش بینی کند وضعیت خانواده برای آینده
ادامه دارد…
